Hollywood filmlerinde görmeye alışık olduğumuz elektronik kelepçe tedbiri, 2013 yılından itibaren denetimli serbestlik hizmetleri kapsamında ülkemizde de uygulanır hale gelmiştir. Adalet Bakanlığı’ndan edinilen bilgilere göre, uygulamanın başladığı günden bu yana yaklaşık 25.000 kişi elektronik kelepçe ile sistem üzerinden takip edilebilmiştir.
Son yıllarda ülkemizde sıkça yaşanan kadına karşı şiddet olaylarının önüne geçilmesinde son derece önemli ve pratik bir rol üstlenen elektronik kelepçe yöntemi, 6284 Sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun kapsamında şiddet mağduru olan kişilerin korunması amacıyla ilk olarak Ankara ve İzmir’de uygulanmaya başlanmış ve bu güne kadar telafisi mümkün olmayan pek çok şiddet olayının önüne geçilmesine imkan sağlamıştır. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Adalet Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığı arasında imzalanan protokol ile söz konusu uygulama; İstanbul, Bursa, Antalya ve Gaziantep şehirlerinde de çok yakın bir zamanda hayata geçirilecektir.
Denetimli serbestlik hizmetleri kapsamında kişilere elektronik kelepçe takılması, soruşturma veya kovuşturma aşamalarında 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu Madde 109 uyarınca şüpheli veya sanık hakkında tesis edilen ilgili adli kontrol tedbirlerinin infazında, aynı kanunun 231/8-c maddesi uyarınca Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) kararı ile birlikte verilebilecek tedbir kararlarının infazında, 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu Madde 50 uyarınca kısa süreli hapis cezasına seçenek yaptırımların infazında ve 5275 Sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un Madde 105/A ve Madde 110/2 düzenlemelerinin infazında karşımıza çıkmaktadır.
05.03.2013 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği’nin Tanımlar başlıklı 4. maddesinin (i) bendinde elektronik izleme; şüpheli, sanık veya hükümlülerin elektronik yöntem ve araçlar ile toplum içinde izlenmesini, gözetim ve denetim altında tutulmasını sağlayan, mağdurun veya toplumun korunmasını destekleyen uygulamalar şeklinde tanımlanmıştır.
Bu uygulama, denetimli serbestlik yükümlüsünün koluna vaya ayağına takılan elektronik kelepçe ile belirli bir yere monte edilen GPS – WIRELESS elektronik izleme ünitesinin kurulmasıyla gerçekleşmektedir. Elektronik kelepçe, denetimli serbestlik yükümlülerinin sosyal hayata çok daha hızlı adapte olabilmeleri amacıyla şekil itibariyle akıllı saat görünümünde tasarlanmıştır. Elektronik kelepçe ile kurulumu yapılan elektronik izleme ünitesi eşleştirilerek mesafe tanımlaması yapılmakta ve böylece yükümlünün belirlenen alanın sınırları içerisinde serbestçe hareket edebilmesine imkan tanınmaktadır. Ülkemizde son yıllarda sıklıkla başvurulan bir yöntem olan elektronik kelepçe; güvenli, denetlenebilir, raporlanabilir ve ekonomik bir infaz yöntemi olarak karşımıza çıkmaktadır.
Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği’nin ilgili düzenlemelerine göre elektronik cihaz ile takip edilecek yükümlülerin belirlenmesi, elektronik cihazların takılması ve sökülmesi şu şekilde gerçekleşmektedir;
Haklarında belirli yerlere gitmekten yasaklama veya belirlenen konut, yer veya bölgeden çıkmama ya da belirlenen kişilere yaklaşmamaya dair verilen denetimli serbestlik kararları, elektronik cihaz kullanılmak suretiyle yerine getirilebilir. Mevcut risk durumu, tedbir, yükümlülük ve denetimin gereklilikleri, mağdurun veya toplumun korunma ihtiyacı dikkate alınarak, vaka sorumlusunun talebi üzerine komisyon, yükümlünün elektronik cihaz ile takibini elektronik izleme şube müdürlüğüne önerir. Elektronik cihaz takılması önerilen yükümlünün bilgileri elektronik izleme şube müdürlüğüne iletilir. Şube müdürlüğünce, izleme merkezinin kapasitesi, yükümlünün durumu, mahkeme kararının niteliği ve infaz kabiliyeti teknik yönden değerlendirilerek yükümlünün elektronik cihaz ile izlenip izlenmemesine karar verilir.
Elektronik cihazlar kullanılmak suretiyle izlenmesine karar verilen yükümlüler, görevli denetimli serbestlik personeli tarafından bilgilendirilir. Elektronik cihazın özelliğine göre yükümlü müdürlüğe davet edilerek veya yükümlünün evine gidilerek elektronik izleme ünitesi kurulur ve devreye sokulur. Elektronik cihazlarla takip edilecek yükümlünün kimlik bilgileri görevli personel tarafından kontrol edilir. Yükümlü, elektronik kelepçe, diğer cihazlar ve ilgili ünitenin kullanımı ile uyulması gereken kurallar ve uymamanın sonuçları konusunda yazılı olarak bilgilendirilir. Elektronik cihazlar kullanılmak suretiyle takibine karar verilen yükümlü, elektronik kelepçe takılmasına ve ilgili ünitenin kurulmasına rıza göstermek, cihazları kullanılır durumda bulundurmak, kararın infazı için gerekli olan kısıtlamalara ve cihazların kullanımına ilişkin belirlenen kurallara uygun hareket etmek zorundadır. Bu kurallara aykırı davranış yükümlülüğünün ihlali sayılır. İzleme merkezi tarafından yükümlünün kurallara aykırı davrandığının belirlenmesi halinde, müdahale ekibi durumdan derhal haberdar edilir. Elektronik izleme şube müdürlüğü, yükümlünün kurala aykırı davranışını denetimli serbestlik müdürlüğüne yazılı olarak da bildirir. Kurala aykırı davranışın vaka sorumlusu tarafından yükümlülüğün ihlali olarak değerlendirilmesi halinde durum komisyona iletilir.
Yükümlülüğün sona ermesi veya ihlal edilmesi, yükümlünün ceza infaz kurumuna alınması ya da yükümlünün elektronik cihazların kullanılması suretiyle takibinden vazgeçilmesi durumunda, elektronik cihazlar ve kelepçe görevli denetimli serbestlik personelince sökülür. Cihaz, gerekli kontroller yapılarak yükümlüden tutanak karşılığında teslim alınır. Elektronik cihaz ve kelepçe izleme merkezi bilgilendirilmeden sökülmez. Elektronik cihaz ve kelepçe sökülmesine ilişkin talep üzerine izleme merkezi tarafından sistemden elektronik takip sonlandırılır ve elektronik takibe ilişkin gerekli bilgiler ilgili müdürlüğe iletilir.
Yazar: Av. Gürkan Özkaya